Om maar direct met de deur in huis te vallen: een dialoog moet meerwaarde bieden, anders is het onzinnig geklets.

Ik vind dialogen schrijven leuk. Vaak ondergaan zij meerdere redactierondes en eindigen de dialogen met veel minder woorden dan waar ik mee begon. Het vraagt veel creativiteit en is een actieve manier om informatie over te brengen zonder dat het saai wordt. Tenminste, als het goed is gedaan.

Als schrijver moet je jezelf de vraag stellen: wat wil ik bereiken met de dialoog?
Een dialoog moet de plot, het verhaal, vooruit stuwen, de dialoog moet iets toevoegen. Het is belangrijk te weten wat het moet toevoegen (discussie leidt tot conclusie, opbloeiende liefde leidt tot relatie of eerste kus etc.)? Het maakt niet uit hoe goed je dialoog geschreven is, als het geen doel in het verhaal heeft is het zinloos gebabbel.

Het moet ook geen verkapte infodump zijn, bijvoorbeeld: vechtend tegen reuze schorpioenen legt een vriend uit hoe ze zijn ontstaan en waar ze vandaan komen, terwijl je personages in de tussentijd allang verslonden kunnen zijn.

Een slimme manier om informatie over te brengen is een conflict waarbij personages elkaar dingen verwijten ‘maar jij deed dit …’, dan voelt het veel natuurlijker. Hoe?
1. De ander is druk bezig en wil niet worden gestoord
2. Verschil in kennis, de een vertelt een heleboel, terwijl de ander nog bezig is het eerste te verwerken. Dit wekt irritatie op.

In een goede dialoog is het duidelijk wie er praat aan de manier waarop hij/zij praat:
1. Dialect: veel lezers zullen eroverheen lezen, maar als het hele manuscript in dialect geschreven is, wordt het moeilijk te verkopen. Bovendien moet je alleen in dialect schrijven die je zelf goed beheerst (Tilburgs is een verdomd moeilijke taal en als ik schrijf slaojmeejaajmeejjuinmeejerpel heb jij geen idee waarover ik het heb.) Beter is om af en toe een stopwoord toe te voegen dat verwijst naar het dialect. Uitzonderingen is door een ander de zin te laten herhalen of door een vraag te stellen die de zin verduidelijkt (Terry Pratchett doet dit meesterlijk).
2. Karaktereigenschappen: agressief versus passief, bescheiden, bezorgdheid die doorklinkt in de antwoorden versus iemand die egoïstisch is, kalm vs. nerveus, grappig vs. bloedserieus.
3. Enthousiasme over een bepaald onderwerp dat je personage interesseert. Als je enthousiast bent, ga je sneller praten, komen er handgebaren en wil je de ander proberen te overtuigen.
4. Uitspraken/scheldwoorden die we vaak gebruiken ‘snap je dat?’ of ‘Verdorie’. In mijn verhaal ‘Een fantastische vriendschap laat ik een oudere man steeds ‘verdullemedikke’ zeggen, dat karakteriseert hem.

Ik probeer iedere dialoog een eigen karakter te geven. Een goede oefening die ik vaak doe is om op het terras eens goed om me heen te kijken. Welke mensen zien er hetzelfde uit, hebben soortgelijke kleding aan? Hoe creëer je verschillen, karakters, personages met een eigen stem.
Als iemand optimistisch is en er komt iemand binnen die net zijn baan heeft verloren zal diegene zeggen: ‘Fijn, kun je nu doen wat je eigenlijk wilt doen, of wat je passie is.’
Iemand die het juist allemaal wat zwaarder ziet zal helemaal meegaan in de ellende dit het verlies van een baan met zich meebrengt. Iemand die zorgzaam is zal een hand op de schouder of tegen de rug leggen en geruststellen dat het vast allemaal goedkomt.
Drie keer een andere reactie die veel over de persoon zelf zegt.

Iedere goede dialoog heeft een conflict, wat niet betekent dat ze meteen ruzie hebben, kan, maar hoeft niet. Een goede dialoog heeft een bepaalde spanning, of het nu twee verschillende personages zijn die ieder, met hun eigen motivatie tegenover elkaar staan of een bepaalde emotie die versterkt wordt. Vaak speel ik met lichaamstaal, toon en korte (snel, boos, opgewonden) en lange zinnen (uitleggen, aarzeling, gelijk halen).

Maar hoe realistisch moet je eigenlijk zijn als je een dialoog schrijft? Niet te. Je moet niet iedere uhm, aaah, mwaah erin verwerken, want dat wekt irritatie op bij de lezer als je dat te vaak doet. Het is belangrijk om dialogen zo te schrijven dat de lezer er deze zelf wel uithaalt/erin verwerkt.

Vaak verwerk ik verhoudingen tussen personages ook in de dialogen. Iedereen is in een relatie (vriendschap, liefde) omdat die relatie iets oplevert. Je vult elkaar aan of je versterkt elkaars eigenschappen. Vaak kijk ik hiervoor naar relaties in mijn eigen omgeving of die van mijzelf. Dat is wat een dialoog realistisch maakt.

Om mezelf te trainen in het schrijven van dialogen heb ik he volgende gedaan: het lezen van toneelteksten/screenplay (die zijn gratis online te vinden als je goed zoekt, helaas alleen in het Engels), ik bezoek een ruimte waar veel mensen zijn (bijv. fantasyfestival, YA-event) of ga naar het terras en luister de dialogen af. Daarna probeer ik die dialogen op te schrijven of te verwerken in mijn boek.
Ook een leuke oefening is om een kort verhaal te schrijven in alleen dialogen. Ik heb ooit dit verhaal geschreven en het heeft me echt geholpen om te leren via een dialoog informatie over te brengen.

Het is leuk om te spelen met dialogen. Het meest realistische is een dialoog waarbij de ander hoort wat hij wil horen, maar wat de ander niet bedoelt. Hiermee creëer je een realistisch dialoog. Soms hoor je wat je wilt horen, niet wat er werkelijk gezegd wordt (het spelletje van de zin die fluisterend wordt door verteld). Weet je dat dit ook een geweldige manier is voor foreschadowing? Zo zit er in deel 1 van De Orde van de Poortwachters een dialoog met informatie die pas in deel 3 relevant wordt.

Tenslotte dit: schrijven is voor mij als het schilderen, kleur voor kleur en veeg voor veeg op het doek i.p.v. het complete beeld in een keer erop te knallen. Ik creëer een setting, de lezer vult de rest zelf in en de aaneenschakeling van de scenes vormt het uiteindelijke schilderij, maar wat de aanschouwer (lezer) ziet, kan totaal anders zijn dan wat ik als schrijver voor ogen heb.

Werkt bovenstaande niet voor je? Eigenlijk moet je ook gewoon schrijven wat voor jou werkt. Denk aan Shakespeare. Hoe realistisch is dat? Niet. Maar wel vermakelijk.